به نام خدا

آیین نامه حقوق مالکیت فکری دانشگاه علم و صنعت ایران

برای دریافت فایل شیوه نامه اینجا کلیک کنید.

مقدمه

اين خط‌ مشي و ضوابط، در راستاي رسالت دانشگاه‌ها مبنی بر “فراهم‌ نمودن زمينه حمايت از حقوق مالكيت فكري” و همچنين پيش‌بيني ساختارهاي اجرايي لازم براي طراحي و استقرار كامل نظام حقوق مالكيت فكري متناسب با تحولات این حوزه در سطح ملي و استفاده از مزایای موجود در  نظامهاي بين‌المللي تدوين گرديده است و بكارگيري آن، زمينة توسعه و تجاري‌سازي نتايج حاصل از دارايي‌هاي فكري را با ايجاد انگيزه براي پديدآورنده و نيز حفظ منافع دانشگاه فراهم مي‌سازد.

ماده1- تعاریف

• دانشگاه: منظور از دانشگاه، دانشگاه علم و صنعت ایران میباشد.

• شرکت دانش بنیان: شرکتی است که با بکارگیری دارایی های فکری در قالب ارایه مستمر محصول یا خدمات، خلق ارزش میکند. هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه از ماموریت های این شرکت ها خواهد بود. 

• تجاری سازی: فرآیند انتقال دانش و فناوری از مراکز تحقیقاتی به صنایع موجود یا کسب و کارهای جدید تجاری سازی نامیده میشود. در واقع تجاری کردن، فرآیندی است که از طرح کردن و پروردن یک ایده آغاز شده و به سمت تولید (کالا و خدمات) و در نهایت، فروش آن به مشتری (صنعت یا استفاده کننده نهایی آن) میانجامد.
  
• اختراع: محصول يا فرآيندي است كه راه نويني را جهت انجام كاري و يا راه حل فني جديدي را براي حل مشكلي ارائه مي‌نمايد. اختراعي قابل ثبت است كه جديد، حاوي گام ابتكاري و عملاً قابل استفاده بوده و از موارد غيرقابل ثبت مندرج در قانون (نظير تئوريها، روش های رياضی، روش های معالجه انسان يا حيوان، روش های انجام تجارت و کشف مواد طبيعی) نباشد.

• نوآوري: عبارت است از بكارگيري موفق ايده‌هاي نو كه به صورت محصول و يا خدمات جديد يا بهبوديافته، عملاً مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد.

• گواهينامه اختراع: عبارت‌ است از سندي متضمن گواهي حقی انحصاري كه در قبال افشاي جزئيات فني يك اختراع براي عموم، براي يك دوره زماني محدود (معمولاً 20 ساله) به مالك اختراع اعطا مي‌گردد و البته در كشور يا كشورهايي معتبر است كه اين اختراع در آنها به ثبت رسيده باشد. دارندۀ گواهينامه اختراع، داراي حقي انحصاري جهت توليد، توزيع، استفاده و يا واگذاري نتيجه اختراع خود مي‌باشد. پس از انقضای مدت زمان اعتبار گواهينامه اختراع، عموم می‌توانند از نتايج آن بصورت رايگان استفاده نمايند.

• کارگزار مالی: نهاد مالی است که وظیفه ارایه خدمات مالی نوین مورد نیاز، جهت تجاری سازی را در قالب هایی مانند سرمایه گذاری ریسکپذیر، تسهیلات کم بهره و ارایه ضمانت های مورد نیاز برعهده دارد.
  
• دارایی فکری: دارایی های حاصل از خلاقیتهای فکری انسان که میتواند در زمینه های مختلف نظیر اختراعات، طرح های صنعتی، نرم افزارهای رایانه ای و دستاوردهای علمی و پژوهشی وی باشد. به طور خاص در زمینه های فنی، منظور از دارایی فکری، دانش فنی یا توانایی فنی از نوع دارایی غیرفیزیکی و ناملموس است که قابلیت خلق ارزش از طریق ارایه محصول یا خدمت مرتبط به بازار را دارد. این دارایی از طریق ثبت اختراع داخلی یا بین المللی یا گواهی اسرار تجاری، در انحصار دارنده آن درآمده و از طریق قراردادهای واگذاری حق امتیاز، امکان بهرهبرداری از آن برای شرکت های دانش بنیان فراهم می شود.
  
• پدیدآورنده/ پدیدآورندگان: به فرد یا افراد حقیقی اطلاق می گردد که یکی از مصادیق دارایی فکری را در زمان همکاری با دانشگاه و با استفاده از تسهیلات آن ایجاد کرده باشد. 

• واگذاری امتیاز بهره برداری از دارایی فکری: قراردادی است بین مالک دارایی فکری و متقاضی بهره برداری از آن دارایی که به موجب آن قرارداد، متقاضی در قبال پرداخت مبلغی (به صورت درصدی از درآمد حاصل از فروش محصول (Royalty) و یا مبلغی ثابت)، مجوز بهره برداری از دارایی فکری را بدست می آورد.

• حامی: افرادی حقیقی یا حقوقی (اعم از دولتی یا غیردولتی) هستند که در کنار دانشگاه و پدیدآورنده/ پدیدآورندگان در ایجاد دارایی فکری (معمولاً از طریق حمایت مالی) سهیم می باشند.
  
• شورا: شورای فناوری و تجاری سازی دانشگاه علم و صنعت ایران مطابق با مصوبه شماره 1321 هیأت رئیسه دانشگاه در تاریخ 14/02/99 متشکل از افراد ذیل:
  

1. 1. رئیس دانشگاه (رئیس شورا)، 2. معاون پژوهش و فناوری (نائب رئیس شورا)، 3. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع، 4. معاون آموزشی، 5. مدیر دفتر توسعه فناوری، تجاریسازی و کارآفرینی (دبیر شورا)، 6. یک تا سه نفر از روسای واحدهای پژوهشی یا شرکتهای دانشبنیان دانشگاه به پیشنهاد معاونت پژوهش و فناوری و تأیید ریاست محترم دانشگاه، 7. مدیر دفتر همکاری های علمی و صنعتی دانشگاه، 8. مدیر مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه، 9. مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه، 10 مدیرعامل یکی از شرکت های سرمایه گذاری که دانشگاه در آن سهم دارد به پیشنهاد معاون پژوهش و فناوری و تأیید ریاست محترم دانشگاه، 11. یک تا سه نفر از افراد شاخص در حوزه توسعه فناوری و تجاری سازی به پیشنهاد معاون پژوهش و فناوری و تأیید رئیس دانشگاه”

ماده 2- اهداف

1. فراهم‌سازي زمينه‌هاي توسعه علم و فنّاوري از طريق ايجاد محيطي مناسب براي شكوفايي خلاقيت‌ها و اشاعه و بكارگيري دستاوردهاي جديد پژوهش و فنّاوري در كشور
2. نهادينه‌سازي حقوق مالكيت فكري و تقويت انگيزه مادي و معنوي در افراد جهت فعاليت هرچه بيشتر در عرصه‌ پژوهش و توسعه فنّاوري و بالطبع افزايش امكان تجاري‌سازي دستاوردها در راستاي منافع عمومي
3. ارائه چارچوبی شفاف و تبیین حقوق و تعهدات دانشگاه، پدیدآورنده/ پدیدآورندگان و حامیان در ارتباط با دارایی های فکری ایجاد شده و در نتیجه کاهش اختلافات در زمینه حقوق مالکیت فکری
4. آگاه‌ ساختن افرادي كه از اعتبارات، تسهيلات و يا امكانات دانشگاه استفاده مي‌نمايند نسبت به حقوق مالكيت فكري و به ‌ويژه نحوه پوشش ‌دادن هزينه‌ها و تقسيم منافع مادي و معنوي حاصله
5. توسعه مهارت محققین برای درک، تفسیر و تحلیل اطلاعات فنی- حقوقی و تجاری پتنتها و دیگر اسناد مالکیت فکری 
6. استفاده از اطلاعات حاصل از تحلیل اسناد مالکیت فکری برای هدایت و راهبری طرح های استراتژیک تحقیقاتی
7. ایجاد درآمد پایدار دانش بنیان برای دانشگاه و کمک به تجاری سازی دستاوردهای محصولات دانش بنیان
8. ایجاد انگیزه برای مجریان پژوهشی در راستای خلق و توسعه فناوری های ارزش آفرین، تسهیل توسعه دارایی های فکری با ارزش برای دانشگاه و مجری پژوهشی، تشویق و ارتقای خلاقیت و نوآوری در دانشگاه به منظور کسب مزیت اقتصادی

ماده 3- اصول کلی

1. اين آیین نامه و ضوابط بر تمام افراد شاغل در دانشگاه (اعم از اعضاي هيأت علمي، كارشناسان، تكنسين‌ها و دانشجويان) و بطور كلي هر فردي که از تسهيلات، اعتبارات و امكانات دانشگاه (در راستاي انجام يك فعاليت تحقيقاتي در طي زمان معيني كه با دانشگاه همكاري دارد) استفاده نمايد، حاكم مي‌باشد.
2. مدیریت توسعه فناوری، تجاری‌سازی و کارآفرینی، مدیریت همکاری های علمی و صنعتی و مركز رشد در ارتباط با افراد، واحدهاي فنّاور و يا مراكزي كه در آنها مستقر مي‌باشند نقش حامي را داشته و مي‌توانند طي قراردادي از در‌آمدهاي حاصل از دارايي‌هاي فكري ايجادشده توسط آنها برخوردار گردند.
3. دانشگاه صرفا در نتايج مادي حاصل از هرگونه دارايي فكري كه بر اثر فعاليت فردي يا گروهي با استفاده از امكانات، تجهيزات و يا اعتبارات دانشگاه انجام شود، داراي حق خواهد بود، مگر اینکه در قراردادی قبل از خلق دارایی فکری شرایط دیگری ذکر شده باشد. همچنین خلق دارایی فکری با استفاده از امکانات دیگر سازمان های و نهادها در صورتیکه از امکانات مالی، فضا و تسهیلات دانشگاه به هیچ مقدار استفاده نشده باشد و همچنین دانشجویان دانشگاه در آن نقشی نداشته باشند، مجاز است و اینگونه از موارد نیاز به اطلاع به دانشگاه ندارد.
4.  امتیازات بخش ثبت اختراع و دستاوردهای پژوهشی و فناوری در تمام آییننامهها و دستورالعملهای مصوب اعم از اعتبار پژوهشی و گرنت و یا ترفیعات و ارتقا مرتبه و … صرفا در صورت رعایت مفاد این آییننامه قابل محاسبه می‌باشد. 
5. چنانچه پديد‌آورنده ادعا نمايد كه دارايي فكري، بدون استفاده مؤثر از منابع و امكانات دانشگاه حاصل شده‌است، در صورت بررسي مدارك و پذيرش ادعاي مذكور در شورا یا کارگروهی که شورا تعیین مینماید، دانشگاه بصورت مكتوب اعلام مي‌نمايد كه ادعايي را مبني‌ بر مالكيت آن دارايي فكري ندارد.
6. ميزان سهم دانشگاه، پديدآورنده/ پدیدآورندگان و حامي و نيز امكان استفادة رايگان و نامحدود آنها از دارايي فكري حاصله، در قرارداد همكاري منعقده تعيين مي‌گردد.
7. وضعيت نهايي مالكيت تجهيزات خريداري شده و يا ايجاد شده در طي هر پروژه در قرارداد مربوطه مشخص مي‌گردد.
8. اگر دانشگاه بر اساس قراردادي تمام يا بخشي از حقوق مالكيت فكري حاصله را به ديگري اعطا نمايد، حقوق پديدآورنده دارايي فكري مربوطه و حامي نيز در قرارداد مذكور لحاظ ‌خواهدشد. (با توجه به ماده 7)
9. در كارهاي گروهي، درصد سهم كليه افرادي كه در ايجاد يک دارايي فكري مشارکت داشته‌اند قبل از ارائة درخواست تقاضاي ثبت، بصورت مكتوب مشخص مي‌‌گردد. در مواردي‌كه درصد سهم هر يك از افراد مزبور مشخص نشده باشد، منافع حاصله به‌صورت مساوي بين آنها تقسيم خواهد شد.
10. دانشگاه، ثبت و بهره‌برداري از دارايي‌هاي فكري را بدون دليل موجه به تأخير نخواهد انداخت و تمام مکانیزمهای لازم را جهت تجاری‌سازی آن فراهم خواهد نمود. 
11. پدیدآورندگان و یا اشخاص ثالث می‌توانند در جهت تجاری‌سازی دارایی‌های فکری دانشگاه اقدام نمایند، لیکن هرگونه قرارداد و موافقت‌نامه در جهت كسب مجوز و يا بهره‌برداري تجاري از دارايي فكري، با نظارت مدیریت توسعه فناوری، تجاری‌سازی و کارآفرینی به عنوان مسئول صیانت از داراییهای فكري دانشگاه صورت مي‌‌پذيرد و اطلاعات مربوط به آن در دانشگاه ثبت و نگهداري مي‌گردد.
12.  افراديكه فعاليت آنها با استفاده از امكانات، تجهيزات و يا با كمك بودجه دانشگاه، منجر به نوعي از دارايي فكري گردد موظفند در اسرع وقت و قبل از هرگونه افشاء اطلاعات مربوط براي سايرين و يا اقدام به ثبت و نشر آنها، مدیریت توسعه فناوری، تجاری‌سازی و کارآفرینی را در جريان قرار داده و اطلاعات مربوط را براي آن واحد افشاء نموده و هماهنگي‌هاي لازم را با آن بعمل آورند. 
13. افشاء اطلاعات و انتشار دستاوردهاي فعاليت‌هاي پژوهشي كه قابليت ثبت به‌عنوان اختراع را دارند بايد بعد از اقدام جهت ثبت اختراع در مراجع قانوني يا اعلام كتبي دانشگاه مبني بر عدم تمايل به ثبت اختراع صورت گيرد.
14.  هرگونه اطلاع‌رساني و انتشار دستاوردها (اعم از مكتوب، شفاهي و يا الكترونيكي) توسط پديدآورنده، بايد همراه با ذكر نام دانشگاه صورت ‌گيرد. 
15.  استفاده از نام و آرم دانشگاه به هنگام افشاء اطلاعات براي عموم و يا بهره‌برداري از نتايج تحقيقاتي حاصله، منوط به كسب اجازه از دانشگاه خواهد بود.
16.  چنانچه دانشگاه و يا پديدآورنده دارايي فكري نتواند و يا تمايلي براي مشاركت در ثبت، كسب مجوزهاي لازم و يا بهره‌برداري از دارايي فكري را نداشته باشد مي‌تواند حقوق خود را طي موافقت‌نامه‌اي به طرف مقابل واگذار نمايد كه جزئيات آن در مذاكرات بين دانشگاه و پديدآورنده تعيين خواهد‌شد. 
17.  چنانچه دانشگاه به هر دليلي، حقوق مربوط به اختراع را به مخترع واگذار نمايد، دانشگاه همچنان مجاز خواهد بود تا از آن اختراع براي مقاصد تحقيقاتي و آموزشي به‌صورت غير انحصاري، غيرقابل انتقال، غيرقابل ابطال و بدون نياز به پرداخت حق امتياز استفاده ‌نمايد.
18.  كليّه قراردادها، منطبق با خط‌مشي و ضوابط مالكيت‌فكري دانشگاه خواهدبود.
19.  واگذاري امتياز بهره‌برداري از دارايي فكري به ساير كشورها، با در نظر گرفتن مصالح ملّي، منافع دانشگاه و همچنين توجه به قوانين و مقررات آنها صورت خواهدگرفت.

ماده 4- ثبت و بهرهبرداری از داراییهای فکری

1. دستاوردهاي پژوهشي و فنّاوري كه زمينة بهره‌برداري تجاري، كسب مجوز و پروانه توليد و يا ثبت حقوقي آنها وجود دارد، بصورت كتبي به مدیریت توسعه فناوری، تجاری‌سازی و کارآفرینی گزارش مي‌شود تا ارزيابي اوليه (از جهت ضرورت و قابليت ثبت، امكان و نحوه تجاري‌سازي و بهره‌برداري و نيز ارزشگذاري دارايي فكري) انجام گيرد. اين ارزيابي مي‌تواند از طريق بررسي داخلي و يا ارجاع به ساير مؤسسات (نظير مراجع مالكيت فكري مورد تأييد وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري) صورت پذيرد. پس از اين مرحله، دانشگاه مجوزهای لازم جهت ثبت و بهره‌برداري از دارايي فكري را صادر خواهد نمود.
2. ارزش‌گذاری ریالی دارایی‌های فکری در قراردادهای غیر انحصاری و royalty (بهره مالکانه) توسط پدیدآورندگان و اطلاع دفتر توسعه فناوری، ‌تجاری‌سازی و کارآ‏فرینی مورد تایید دانشگاه خواهد بود‏، لیکن این ارزشگذاری در قراردادهای فروش کامل دارایی فکری یا بهره‌برداری انحصاری از آن باید توسط شورا یا کارگروهی که آن شورا تعیین می‌کند، تایید گردد.

ماده 5- مالکیت اسمی مالکیت فکری

در آثار حاصل از فعاليت فكري (از جمله گواهينامه اختراع)، بايد نام دانشگاه به‌عنوان مالك اسمي دارايي فكري و همچنين نام پديد‌آورندگان ذكر گردد، مگر اينكه طبق يك توافق‌نامه مكتوب، اين حق بين پديدآورنده دارايي فكري و دانشگاه به‌نحو ديگري تعيين شده ‌باشد. در مورد حامي نيز طبق قرارداد عمل خواهد شد.

ماده 6- انواع دارایی های فکری

1. دارایی فکری ناشی از سرمایه گذاری و یا اختصاص بودجه و امکانات از سوی دانشگاه
2. دارایی فکری ناشی از اعطای تسهیلات از سوی دانشگاه با بازپرداخت
3. دارایی فکری ناشی از قراردادهای ارتباط با صنعت
4. دارایی فکری ناشی از پایان نامه و رساله های دانشجویی
5. دارایی فکری ناشی از حمایت و اختصاص اعتبار خارج از دانشگاه از جمله سازمان ها و دستگاه های دولتی و حمایتی و یا شرکت ها و مؤسسات خصوصی

ماده 7- نحوه تخصیص درآمدهای حاصل از دارایی های فکری

1. درآمدهاي حاصل از تجاری‌سازی دارايي‌هاي فكري از طریق واگذاری امتیاز بهره‌برداری از دارایی فکری (قرارداد فروش دانش فنی یا بهره مالکانه) بصورت زير تخصيص خواهند يافت:

ردیف	نوع دارایی فکری	درصد مالکیت
		دانشگاه	پدیدآورنده/گان
1	بند 6-1	سهم دانشگاه، متناسب با میزان سرمایهگذاری، توسط کارگروهی که شورا مشخص مینماید، تعیین میگردد.
2	بند 6-2	15	85
3	بند 6-3	10	90
4	بند 6-4	25	75
5	بند 6-5	25	75

در صورتیکه حامی، بخشی از منابع مورد نیاز جهت توسعه مالکیت فکری را تأمین نماید و مطابق قرارداد، سهمی را مالک گردد، سهم دانشگاه و پدیدآورندگان از سهم باقیمانده، مطابق جدول فوق محاسبه میگردد. ضمناً نحوه تعیین سهم هر یک از پدیدآورندگان متناسب با میزان مشارکت هر فرد، در زمان ثبت توافق انجام میشود.

1.  در خصوص سایر آثار مکتوب، آثار هنری و نرم افزارها، شورا یا کارگروهی که شورا تعیین می نماید، با توجه به نقش دانشگاه و پديد‌آورنده در ايجاد دارايي‌‌فكري، در مورد سهم آنها تصميم‌گيري خواهد نمود.
2. در صورتیکه پدیدآورندگان، تجاری‌سازی دارایی فکری را از طریق تاسیس شرکت و اخذ نشان دانش‌بنیان دنبال نمایند و تقاضای سهامداری دانشگاه را در ازای حق مالکیت فکری نمایند، درخواست ایشان بر اساس «شیوه‌نامه حمایت از شرکتهای دانش بنیان» مصوب هیات محترم امنای دانشگاه در مورخ 14/10/95 بررسی خواهد گردید. در صورت عدم تایید دانشگاه جهت سهامداری در شرکت فوق، امتیاز بهره‌برداری از دارایی فکری از طریق قراردادی که سهم هریک از ذینفعان را مطابق جدول بند 1 این ماده در نظر گرفته باشد، صورت خواهد گرفت.
3. درصورتیکه دارایی فکری، حاصل از چند نوع فعالیت ذکر شده در ماده 6 باشد، شورا یا کارگروهی که شورا تعیین می نماید در خصوص سهم دانشگاه تصمیم گیری خواهد نمود.

ماده 8- سرمایه گذاری ریسک پذیر

1. دانشگاه میتواند از محل منابع داخلی و یا با مشارکت با کارگزاران مالی، بر روی تولید یا توسعه دارایی های فکری، سرمایه گذاری ریسک پذیر نماید. در این صورت محل بازگشت سرمایه گذاری انجام شده، درآمد حاصل از قراردادهای واگذاری امتیاز خواهد بود.
2. شرایط و توافقات دانشگاه با تیم توسعه دهنده دارایی فکری در قرارداد فی مابین ایشان با دانشگاه منظور میگردد.

ماده 9- حل و فصل اختلافات

1. در متن قراردادها، قوانين ملّي و نيز دادگاه‌هاي ايران (و در قراردادهاي خارجي، دادگاه‌هاي مورد توافق طرفين) به‌عنوان قوانين و مراجع رسيدگي به اختلافات مشخص مي‌گردند.
2. شورای فناوری، سازوكار حل و فصل اختلافاتي كه ممكن است بين دانشگاه، پديد‌آورنده دارايي فكري و يا حامي پيش‌آيد را فراهم مي‌آورد. 

اين ضوابط در 9 ماده در تاريخ 15/04/99 به تصويب هيأت امناء دانشگاه رسيده و از اين تاريخ لازم الاجرا مي‌باشد.